Wytwarzanie odpadów jest bezpośrednio związane z działalnością każdego z nas. Czy zastanawialiście się, ile odpadów statystycznie przypada na jednego mieszkańca Polski? Z pewnością można odpowiedzieć, że dużo. Warto jednak głębiej zastanowić się nad tym tematem.
Spis treści
1. Definicja odpadów komunalnych
2. Ile odpadów komunalnych wytwarza statystyczny Polak?
3. Dlaczego produkujemy tak dużo odpadów?
4. Selektywna zbiórka odpadów jako droga do ich zagospodarowania?
5. Podsumowanie, wnioski i rekomendacje
6. Bibliografia
1. Definicja odpadów komunalnych.
Odpady zgodnie z Ustawą o odpadach oznaczają „każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany”.
Odpady komunalne są definiowane natomiast jako „odpady powstające w gospodarstwach domowych oraz odpady pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter i skład są podobne do odpadów z gospodarstw domowych, w szczególności niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne i odpady selektywnie zebrane:
a) z gospodarstw domowych, w tym papier i tektura, szkło, metale, tworzywa sztuczne, bioodpady, drewno, tekstylia, opakowania, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte baterie i akumulatory oraz odpady wielkogabarytowe, w tym materace i meble, oraz
b) ze źródeł innych niż gospodarstwa domowe, jeżeli odpady te są podobne pod względem charakteru i składu do odpadów z gospodarstw domowych…”.
W dalszej części definicji pochodzącej z Ustawy o odpadach podano, które z odpadów nie są klasyfikowane w grupie odpadów komunalnych, co pozwala precyzyjnie zaklasyfikować poszczególne odpady.
2. Ile odpadów komunalnych wytwarza statystyczny Polak?
Jak podaje Główny Urząd Statystyczny w 2022 r. w Polsce wytworzono 128,4 mln ton odpadów, z czego 13,4 mln ton (10,4%) stanowiły odpady komunalne. Z tego względu ilość wytworzonych odpadów komunalnych, w przeliczeniu na jednego mieszkańca Polski w 2022 r. wyniosła 355 kg.
Powołując się na przytoczone powyżej źródło, zauważyć można, że najwięcej 422 kg wytworzonych odpadów w przeliczeniu na mieszkańca odnotowano w 2022 r. w województwie dolnośląskim. Natomiast najniższa wartość wynosząca jedynie 243 kg odpadów komunalnych wytworzonych w ciągu 2022 roku została wskazana dla województwa podkarpackiego.
3. Dlaczego produkujemy tak dużo odpadów?
Odpowiedź na pytanie, jest złożona i wpływa na nią wiele czynników. Omówiłem poniżej trzy istotne aspekty.
Jednym z nich jest konsumpcyjny styl życia. Wraz z rozwojem gospodarczym oraz poprawą sytuacji życiowej, wielu ludzi kupuje coraz więcej rzeczy. Prawie każda z nich prędzej czy później zamieni się w odpad. Przykładowo jednorazowe kubki czy reklamówki zostaną odpadem już po kilkunastu, czy kilkudziesięciu minutach. Wątpliwej jakości zabawki mogą czasami nie wytrzymać nawet kilku dni. Ubrania z kategorii fast fashion, czy te z kategorii ultra fast fashion mogą zepsuć się po kilku praniach.
Omawiając temat produkcji odpadów nie można pominąć opakowań. Zdecydowana większość opakowań staje się odpadem po spełnieniu swojej pierwotnej funkcji, którą jest ochrona i transport produktu. Przykładowo może to być papierek po słodyczach lub karton od pizzy. W dzisiejszych czasach większość opakowań jest wykonana z tworzyw sztucznych. Wynika to m.in. z dobrze znanej technologii ich przetwarzania i możliwości ochrony produktu przy jednocześnie stosunkowo niewielkiej wadze opakowania. Niestety część opakowań jest trudna do recyklingu, a wiele z nich nie zostanie nawet do tego procesu skierowana. Skutkiem tego mogą one trafić do środowiska powodując jego zanieczyszczenie. Innym rozwiązaniem będzie umieszczenie ich na składowisku odpadów, czy skierowanie do spalarni. Brak recyklingu jest związany z koniecznością wykorzystania nowych surowców do produkcji opakowań, co nie jest korzystnym zjawiskiem.
Szczególny przypadek dotyczy odpadów żywnościowych. Produkcja żywności powoduje, że w wielu miejscach na świecie nie ma problemu z pozyskaniem lub nabyciem żywności. Problemem może się natomiast okazać nadmiar i różnorodność dostępnej żywności. Ludzie są zachęcani na każdym kroku propozycjami i ofertami zmierzającymi do częstszych i większych zakupów. Niestety wiele z niespożytych produktów spożywczych, zwłaszcza tych pochodzenia zwierzęcego po kilku dniach trafia na śmietnik.
4. Selektywna zbiórka odpadów jako droga do ich zagospodarowania?
Gospodarka odpadami nie jest zagadnieniem łatwym, jednak jest to bardzo ważny proces. Część z odpadów można ponownie wykorzystać lub poddać procesom recyklingu oraz odzysku. Działania te pozwolą wykorzystać w całości lub w części potencjał odpadów. Będzie to miało pozytywny wpływ na środowisko, wynikający m.in. z ograniczenia zużycia nowych surowców oraz z oszczędności wody i energii wykorzystywanych do procesów produkcyjnych.
Jednym z największych wyzwań w XXI wieku jest działanie zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju. W przypadku odpadów dotyczy to przede wszystkim ograniczenia ich powstawania. Kiedy ograniczenie ilości ich wytwarzania nie jest możliwe należy zadbać o ich racjonalne zagospodarowanie. W tym przypadku kluczowa jest selektywna zbiórka odpadów. Zgodnie z Ustawą o odpadach selektywne zbieranie jest definiowana jako „zbieranie, w ramach którego dany strumień odpadów, w celu ułatwienia specyficznego przetwarzania, obejmuje jedynie odpady charakteryzujące się takimi samymi właściwościami i takimi samymi cechami”. Krajowe przepisy regulują ten temat. W Rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów wymieniono które z odpadów należy w Polsce zbierać selektywnie. Są to: papier, szkło, metale, tworzywa sztuczne, odpady opakowaniowe wielomateriałowe oraz bioodpady.
Jak podaje Główny Urząd Statystyczny w opracowaniu Ochrona Środowiska, w 2022 r. ilość odebranych lub zebranych selektywnie odpadów wyniosła 142 kg na mieszkańca Polski. Struktura selektywnie zebranych odpadów przedstawia się następująco:
– odpady biodegradowalne – 51 kg na mieszkańca (względem 49 kg w 2021 r.),
– szkło – 21 kg na mieszkańca (21 kg w 2021 r.),
– odpady wielkogabarytowe – 17 kg na mieszkańca (20 kg w 2021 r.),
– zmieszane odpady opakowaniowe – 15 kg na mieszkańca (16 kg w 2021 r.),
– papier i tektura – 15 kg na mieszkańca (14 kg w 2021 r.),
– tworzywa sztuczne – 14 kg na mieszkańca (14 kg w 2021 r.).
Kluczowym aspektem w kontekście zagospodarowania odpadów jest zwiększanie świadomości społeczeństwa w temacie roli odpadów w życiu człowieka oraz o możliwości ich oddziaływania na środowisko. Odpady komunalne, podobnie jak odpady przemysłowe stanowią realne zagrożenie dla wszystkich żywych organizmów.
5. Podsumowanie, wnioski i rekomendacje
W przypadku braku możliwości zmniejszenia masy wytwarzanych odpadów należy je zagospodarować zgodnie z prawem. Kierunek ich przetwarzania powinien uwzględniać nie tylko kwestie prawne i ekonomiczne, ale również te środowiskowe i społeczne. Trudno wyobrazić sobie całkowitą eliminację wytwarzania odpadów. Ich produkcja jest nieunikniona dla każdej społeczności, może poza nielicznymi wyjątkowymi przypadkami. Warto jednak robić wszystko, aby ilość produkowanych przez nas odpadów, zarówno każdego dnia, jak i w ujęciu rocznym malała. Na pewno zgodzicie się ze mną, że jest to z pewnością możliwe, jednak wymaga podjęcia zdecydowanych działań.
Bibliografia
1) Główny Urząd Statystyczny. 2023. Ochrona środowiska 2023. Warszawa. ISSN 0867-3217
2) Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2013 poz. 21), tekst ujednolicony. Dostęp z dnia 2 kwietnia 2024 r.
3) Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów
Autor
Prof. dr hab. inż. Wojciech Czekała
